Od początku kwietnia jednym z najważniejszych tematów na polskim rynku finansowym jest sprawa zmian w Otwartych Funduszach Emerytalnych, a właściwie ich likwidacji. Z początkiem 2020r. całkowicie znikną stworzone w 1999r. Otwarte Fundusze Emerytalne.
Najważniejsze zmiany z 2014r. i ich wpływ na giełdę
1) Połowa aktywów OFE - 150mld zł - została przeksięgowana z OFE do ZUS. Były to w całości obligacje skarbowe, dlatego OFE nie musiały na siłę sprzedawać akcji.
2) Zmniejszono składkę odprowadzanej do OFE z 7,3% do 2,92% pensji brutto, co drastycznie ograniczyło napływ nowego kapitału na giełdę.
3) Wprowadzono dobrowolność odkładania w OFE, ale domyślne było przypisanie ówczesnych uczestników do ZUS. Aby przekazywać środki do OFE, trzeba było powiadomić o tym ZUS, co zrobiło zaledwie 20% osób uprawnionych - zmniejszenie napływów nowego kapitału na giełdę
4) Wprowadzono mechanizm suwaka, w skutek którego OFE na 10 lat przed przejściem na emeryturę, miało przekazywać część odłożonych pieniędzy do ZUS, aby niwelować ryzyko giełdowe. Mechanizm ten do dzisiaj ma kolosalny wpływ na polską giełdę i odpowiada w dużej mierze za słabość polskiego parkietu. OFE spełniając obowiązek, wyprzedaje posiadane akcje - tylko w tym roku musi przekazać do ZUS 7,5 mld zł. Poniżej, dla porównania wykres największych polskich spółek WIG20 (linia niebieska) vs 500 spółek amerykańskich SP500 (linia pomarańczowa) vs węgierskich BUX (linia zielona) od 2014r. Śmiem twierdzić, że coś nas ominęło.
Zmiany, które będą obowiązywały od 01.2020r. i ich wpływ na GPW
1) Będzie wybór - przenieść 85% na Indywidualne Konto Emerytalne (IKE) czy 100% do ZUS. 15% to opłata przekształceniowa. Zgodnie z ustawą pieniądze zgromadzone na IKE są pieniędzmi prywatnymi i nie objętymi podatkiem "Belki". Emerytura z ZUS jest opodatkowana i to wyżej niż te 15%, więc zgodzę się zapłacić 15% za nadanie pieniądzom statusu "prywatne". Będzie to identyczny status jaki mają pieniądze zgromadzone na ROR, lokatach akcjach czy w jednostkach funduszy inwestycyjnych. Prowizja ta zostanie pobrana z pieniędzy zgromadzonych w OFE. Nic nie trzeba z tym robić.
2. Domyślnie środki trafią na IKE. Jeśli jednak ktoś będzie chciał mieć tylko emeryturę państwową, będzie musiał o tym powiadomić ZUS. Będzie do tego odpowiedni dokument. Wpływ tego zapisu na giełdę będzie zbawienny. W 2014r. zaledwie 20% uprawnionych zdecydowało się złożyć pismo i tym samym pozostać w OFE, gdyby teraz miało być podobnie, na GPW mielibyśmy wyprzedaż pewnie większą niż w latach 2007/2008.
3. Brak zmian w przypadku dziedziczenia - pieniądze w OFE były w 100% dziedziczone - pieniądze na IKE również będą dziedziczone. Jest dzięki temu szansa, że pieniądze nawet po śmierci uczestnika, nie będą znikały z rynku, bo spadkobierca w przypadku IKE, ma możliwość przetransferowania pieniędzy na swoje IKE i zwiększenie swojego kapitału emerytalnego.
4. Większe zyski z IKE niż z ZUS. Dzisiaj szumnie się opisuje, że waloryzacja emerytur w ZUS, jest większa niż zyski OFE. Niestety słabe zyski w OFE, są w większości efektem mechanizmu "suwaka", o którym pisałem wyżej. Jeśli OFE nie będą wyprzedawały akcji, a dodatkowe napływy zapewnią Pracownicze Plany Kapitałowe (PPK to pieniądze również o statusie "prywatne"), to mamy gotowy przepis na długoterminową hossę.
5. Mechanizm "suwaka" - działanie zapobiegawcze. Dzisiaj "suwak" to średnio rocznie 4mld zł wyprzedawanych na siłę akcji. Mówi się, że w 2030r. byłoby to nawet 12 mld zł - taka podaż na polskiej giełdzie to przepis na katastrofę, której dzięki likwidacji OFE unikniemy. Moim zdaniem, jest to najważniejszy, pozytywny aspekt tej ustawy.
6. 15% opłata przekształceniowa może zostać pokryta z gotówki. Istniało ryzyko, że OFE, aby pokryć 15% opłatę, będą musiały sprzedawać akcje. Obecnie OFE mają 78% kapitału zainwestowane na GPW, reszta to gotówka i aktywa zagraniczne (ponad 35 mld zł). Przy sprzyjających wiatrach, być może obejdzie się bez umorzenia akcji.
7. Istnieje ryzyko, że większość wybierze ZUS. Wtedy udziałowcem wielu prywatnych firm stanie się państwo (np. w akcjonariacie CD Projekt udział OFE to ponad 20%). Szanse są na to małe, ponieważ w OFE zostały już tylko osoby, które były przekonane do kapitałowego systemu emerytalnego. W 2014r. świadomie "zaniosły" dokument do ZUS utrzymując zaufanie do OFE. Obecnie, nie muszą robić nic, aby trafić do IKE.
Podsumowując na rynek giełdowy ustawa dzisiaj ma neutralny wpływ, nie widać ani euforii ani pesymizmu. W długim terminie przyniesie odpowiednie efekty. Zlikwidowany "suwak" i nowe napływy z PPK mogą w perspektywie 3 - 5 lat na nowo rozruszać rynek, a czas i tak upłynie.